δύναμαι

δύναμαι
(AM δύναμαι)
1. έχω τη δύναμη, την ικανότητα, είμαι σε θέση, μπορώ («ὥστε μὴ δύνασθαι μεταβαλεῑν την χώραν», Πολύβ.)
2. έχω την ελευθερία, το δικαίωμα να κάνω κάτι («δυνήσεται πρόσοδον ποιήσασθαι τῷ δικαστηρίῳ»)
3. είμαι κατάλληλος («γῆ δυναμένη σπείρεσθαι»)
αρχ.
1. (για ηθική δύναμη) είμαι ικανός, τολμώ ή ανέχομαι να κάνω κάτι (συνήθ. με άρνηση) («οὐδέ τελευτὴν ποιήσειν δύναται», Οδ.)
2. απολαμβάνω νομικό δικαίωμα
3. (με τα ως, όπως ή αναφ. αντων. και υπερθετικό) δηλώνει τον ανώτατο βαθμό τού δυνατού («ὡς δύναμαι μάλιστα κατατείνας λέγω», Πλάτ. Πολιτ.)
4. ισοδυναμώ, θεωρούμαι ισοδύναμος με κάτι («τούς τε λόγους ἀφ' ὑμῶν ὡς ἔργα δυναμένους κρινεῑ» — τους λόγους σας θα τους θεωρήσει ισοδύναμους με λόγια, Θουκ.)
5. (για νομίσματα) α) αξίζω, ισοδυναμώ
β) περνώ, ισχύω
6. (για αριθμό) ισοδυναμώ, είμαι ίσος ή ισοδύναμος
7. (για αριθμό που πολλαπλασιάζεται) ανέρχομαι
8. (για λέξη) δηλώνω, σημαίνω, εκφράζω
9. χρησιμεύω σε κάτι
10. (για πράγμα) σημαίνω, φανερώνω
11. μαθ. α) «δύνασθαί τι» — υψούμενος στο τετράγωνο «ἰσοῡμαι»
β) η δυναμένη
πυθαγορική ονομασία τής υποτείνουσας τού ορθογώνιου τριγώνου
12. απρόσ. είναι δυνατό («τοῑσι Σπαρτιήτῃσι καλλιερῆσαι οὐκ ἐδύνατο», Ηρ.)
13. α) οι δυνάμενοι
άνθρωποι με δύναμη ή επιρροή
β) ο δυνάμενος
ο οικονομικά ανεξάρτητος.
[ΕΤΥΜΟΛ. < δυ-ν-α-μαι (πρβλ. λί-ν-α-μαι, πιλ- να-μαι)
Στο θέμα τού ενεστωτικού τ. απαντά έρρινο πρόσφυμα (-ν-) όπως άλλωστε και στα λα-μ-β-ά-νω, λα-ν-θ-άνω, το οποίο όμως διατηρείται και στους υπόλοιπους ρηματικούς τύπους (πρβλ. δυν-ά-σθην αντί *δυάσθην, δυν-ή-σομαι αντί *δυή-σομαι αλλά λιά-σθην, έλαβον) και σε όλο το ονοματικό σύστημα (πρβλ. δύνα-μις). Τό θέμα χωρίς το έρρινο πρόσφυμα, δυα-, δυᾱ- (δυη-) δFā- (*du-2-, *du-e∂2-), παρουσιάζει μορφολογική ομοιότητα με το θ. δ(F)ā, που απαντά στους τ. δ(F)āν, δ(F)-ρός (βλ. λ. δήν, δηρός), χωρίς όμως να υπάρχει σαφής σημασιολογική σχέση ανάμεσα στο δύναμαι «μπορώ» και στα δην, δηρός που εκφράζουν την έννοια τής διάρκειας. Τέλος ο μτγν. τ. δύνομαι αποτελεί μεταπλασμένο θεματικό ενεστώτα].

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Поможем решить контрольную работу

Look at other dictionaries:

  • δύναμαι — βλ. πίν. 159 (σε λόγιες εκφράσεις, μόνο στον ενεστ.) …   Τα ρήματα της νέας ελληνικής

  • δύναμαι — to be able pres ind mp 1st sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • δεδυνημένα — δύναμαι to be able perf part mp neut nom/voc/acc pl δεδυνημένᾱ , δύναμαι to be able perf part mp fem nom/voc/acc dual δεδυνημένᾱ , δύναμαι to be able perf part mp fem nom/voc sg (doric aeolic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • δεδύνησθε — δύναμαι to be able perf imperat mp 2nd pl δύναμαι to be able perf ind mp 2nd pl δύναμαι to be able plup ind mp 2nd pl (homeric ionic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • δυνάσθην — δύναμαι to be able imperf ind mp 3rd dual (homeric ionic) δύναμαι to be able aor ind pass 3rd pl (epic doric aeolic) δύναμαι to be able aor ind pass 1st sg (epic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • δύνασθε — δύναμαι to be able pres imperat mp 2nd pl δύναμαι to be able pres ind mp 2nd pl δύναμαι to be able imperf ind mp 2nd pl (homeric ionic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • ἐδυνάσθην — δύναμαι to be able imperf ind mp 3rd dual δύναμαι to be able aor ind pass 3rd pl (epic doric aeolic) δύναμαι to be able aor ind pass 1st sg (epic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • δεδυνημέναι — δύναμαι to be able perf part mp fem nom/voc pl δεδυνημένᾱͅ , δύναμαι to be able perf part mp fem dat sg (doric aeolic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • δεδυνημένον — δύναμαι to be able perf part mp masc acc sg δύναμαι to be able perf part mp neut nom/voc/acc sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • δεδυνημένων — δύναμαι to be able perf part mp fem gen pl δύναμαι to be able perf part mp masc/neut gen pl …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”